در سال‌های اخیر، مدل‌های کسبوکار تغییرات گسترده‌ای داشته‌اند. بخش قابل‌توجهی از این تغییرات، حاصل پیشرفت‌های فنّاورانه به‌خصوص رشد اینترنت و همه‌گیر شدن استفاده از اپلیکیشن‌های تلفن‌همراه است.
ازجمله موارد دگرگونی عمده صنایع در سال‌های اخیر می‌توان به همه‌گیر شدن استفاده از سیستم‌های حمل‌ونقل آنلاین، سفارش آنلاین غذا، پیک اینترنتی و سایت‌های بی‌شمار فروش آنلاین اشاره کرد. بازار صنایع‌دستی و محصولات دست‌ساز ایران، علی‌رغم دارا بودن پتانسیل‌های بسیار بالا، هنوز مدل سنتی این صنعت را حفظ کرده است. بدون شک، توجه بیشتر بخش خصوصی و به‌طور خاص، کسب‌وکارهای آنلاین در کنار حمایت‌های دولت و بخش عمومی، می‌تواند گره‌گشای مشکلات موجود و زمینه‌ساز بهبود شرایط بازار صنایع‌دستی و محصولات دست‌ساز باشد.
انقلاب پلتفرمی در حوزه صنایع‌دستی و محصولات دست‌ساز
مدل کسبوکار پلتفرم، راهکار نوینی بر پایه تسهیل ارتباط میان دو یا چند دسته از کاربران است. معمولاً پلتفرم‌ها تلاش می‌کنند تا ارتباط میان تولیدکنندگان و مشتریان یک محصول یا خدمت را به صورتی ساده‌تر و با ارزش‌افزوده بالاتر برای هر دو طرف برقرار کنند. به‌عنوان‌مثال، در کشور ایالات‌متحده، کسبوکار Etsy از سال ۲۰۰۵ به‌عنوان پلتفرمی در حوزه صنایع‌دستی و محصولات دست‌ساز شناخته شده است و با ایجاد ارتباط نزدیک میان مشتریان و تولیدکنندگان محصولات دست‌ساز، امکان سفارش آنلاین این محصولات را به‌صورت مستقیم و بدون واسطه از فروشنده اصلی برای مشتریان فراهم می‌آورد. همچنین این امکان را در اختیار فروشندگان قرار می‌دهد تا با معرفی و نمایش محصولات خود به مشتریان، به فروش بیشتری دست پیدا کنند.
پلتفرم آنلاین محصولات دست‌ساز در ایران
اخیراً در ایران نیز پلتفرم آنلاینی برای خریدوفروش بدون واسطه صنایع دستی و محصولات دست‌ساز تحت عنوان گلورین به آدرس وب‌سایت https://gelorin.com شروع به کار کرده است که راهکاری مبتنی بر وب‌سایت و اپلیکیشن‌های تلفن‌همراه بوده و به دنبال تغییر مدل سنتی کسبوکار صنایع‌دستی در ایران است. گلورین، با بهره‌گیری از فنّاوری‌های روز دنیا و بومی‌سازی راهکارهای فناورانه، توانسته است فضایی امن و مطمئن برای خرید و فروش محصولات دست‌ساز و صنایع‌دستی با توجه به ویژگی‌های خاص اقتصادی و فرهنگی ایران فراهم آورد.
شیوه کار گلورین به این صورت است که برای هریک از فروشندگان و تولیدکنندگان محصولات دست‌ساز و صنایع‌دستی که در وب‌سایت یا اپلیکیشن گلورین ثبت‌نام کنند، فروشگاه آنلاینی با لینک (آدرس اینترنتی) اختصاصی در نظر گرفته می‌شود. مدیریت این فروشگاه به کمک اپلیکیشن قابل‌نصب بر روی تلفن همراه و یا پنل مدیریت وب‌سایت انجام می‌شود.
پس از ثبت‌نام و ایجاد فروشگاه، امکان ثبت محصولات برای تولیدکننده یا فروشنده محصولات فراهم می‌شود. محصولاتی که در این فروشگاه‌های اینترنتی ثبت می‌شوند، علاوه بر نمایش در صفحه اختصاصی فروشگاه، در صفحات متعددی از وب‌سایت گلورین نیز نمایش داده شده و به‌این‌ترتیب، مشتریانی که به دنبال خرید محصولات خاص و منحصربه‌فرد دست‌ساز و یا خرید هدیه برای دوستان و خانواده خود هستند، می‌توانند به‌سادگی محصول موردنظر خود را از طریق وب‌سایت گلورین جستجو و خریداری کنند.
نکته قابل‌توجه، رایگان بودن ساخت فروشگاه و ثبت محصولات است. در گلورین، هیچ هزینه‌ای برای ساخت فروشگاه و ثبت محصولات دریافت نمی‌شود. تنها هزینه‌ای که در گلورین وجود دارد، درصد پایینی (در حدود ۴ درصد) از مبلغ تراکنش‌های مالی است که بابت کارمزد و هزینه پشتیبانی سفارش از مبلغ نهایی سفارش کسر می‌شود.
پرداخت امن آنلاین
مواردی مشاهده شده است که فروشنده و مشتری در فضای مجازی شبکه‌های اجتماعی و یا نرم‌افزارهای پیام‌رسان بر روی خرید محصولی توافق کرده‌اند اما پس از واریز وجه توسط مشتری به کارت فروشنده، فروشنده از ارسال کالا و یا ارسال به‌موقع کالا امتناع کرده و یا محصولی با مشخصات متفاوت از آنچه موردتوافق بوده ارسال کرده است.
همچنین مواردی وجود دارد که مشتری بخشی از مبلغ سفارش (مثلاً ۵۰ درصد) را قبل از ارسال محصول پرداخت کرده اما پس از دریافت محصول، پرداخت مابقی هزینه سفارش را انجام نداده است. مسائل نادری ازاین‌دست، سبب می‌شود تا به‌مرور، زمینه برای انجام تخلف و سوءاستفاده کلاه‌برداران فراهم‌شده و به‌مرور، از اعتماد افراد به معاملات انجام‌شده در فضای آنلاین کاسته شود.
برای پیشگیری از بروز مسائلی از این دست، گلورین راهکاری تحت عنوان «پرداخت امن گلورین» را به‌منظور اطمینان طرفین معامله از صحت و دقت انجام معاملات و به‌خصوص تراکنش‌های مالی در نظر گرفته است.
در «پرداخت امن گلورین»، پس از ثبت هر سفارش، مبلغی که توسط مشتری و از طریق درگاه بانکی پرداخت می‌شود، تا زمان تحویل سفارش و تأیید مشتری، نزد گلورین به‌صورت امانت باقی می‌ماند. در صورت بروز هرگونه مشکل در آماده‌سازی، ارسال و تحویل سفارش، مبلغ یادشده تمام و کمال به حساب مشتری بازگردانده می‌شود و بنابراین مشتری می‌تواند با خیالی آسوده نسبت به پرداخت هزینه‌های سفارش اقدام نماید. همچنین فروشنده اطمینان دارد که وجه سفارش به‌طور کامل پرداخت شده و بلافاصله پس از تحویل و تأیید مشتری، به حساب وی واریز می‌شود.
جمع‌بندی
بدون شک، بازار صنایع‌دستی و محصولات دست‌ساز ایران، نیازمند دگرگونی و تغییراتی به‌منظور تغییر مدل کسبوکار و استفاده از ظرفیت‌های بی‌شمار این صنعت در فضای داخلی و بین‌المللی است. امید است با راه‌اندازی و توسعه بازارهای فیزیکی و آنلاین برای فروش صنایع‌دستی و محصولات دست‌ساز، شاهد رونق دوباره این بازار در فضای داخلی و کسب سهم قابل‌توجهی از بازار جهانی این محصولات باشیم.