توریسم به عنوان یکی از 5 صنعت پردرآمد دنیا برای رسیدن به سطح مطلوب و ایده‌آل نیازمند زمینه‌ها و بسترهای مناسبی است و بدون اثرگذاری برخی مقولات، امکان رشد در این زمینه بسیار دشوار می‌شود. یکی از مقولات تاثیرگذار در عرصه توریسم، مراکز خرید و مال‌ها هستند. این روزها کشورهای پیشرفته دنیا دریافته‌اند اگر می‌خواهند به اقتصاد غیرنفتی تکیه کنند، باید به منبع جدیدی به نام خرده‌فروشی و به طور خاص مراکز خرید توجه نشان دهند.
راهی برای پیشرفت بیشتر
برای بررسی نقش مراکز خرید کافی است به وضعیت و آمار 3 کشور از 10 کشور برتر در زمینه سودآوری توریستی از طریق مراکز خرید توجه کنیم؛ 3 کشور به نام‌های امارات، ترکیه و مالزی.
اگر بخواهیم به تفکیک هر کشور، میزان تاثیر مراکز خرید و مال‌ها بر سبک زندگی و از آن مهم‌تر صنعت توریسم را مورد بررسی قرار دهیم، متوجه می‌شویم هر 3 کشور به یک اندازه یعنی 17 درصد کل بودجه خودشان را صرف تجهیز یا بازسازی مراکز خرید کرده‌اند. به طور مثال سال 2002 در مالزی، 25 درصد کل پول خرج‌شده از سوی مردم این کشور در مراکز خرید هزینه شد، یعنی 25 درصد از 26 میلیارد رینگیت از درآمد گردشگری این کشور؛ از این رو دولت مالزی به این نتیجه رسید که خرید گردشگری و مراکز خرید سریع‌ترین راه برای به‌دست آوردن ارز خارجی است. بدین جهت 4 فروش بزرگ مصادف با اعیاد مالزیایی‌ها، چینی‌ها، ژانویه و عید نوروز مسلمانان را در برنامه کاری مراکز خرید خود قرار دادند تا بتوانند از این ظرفیت به صورت حداکثری استفاده کنند و حالا تبدیل به بهشت مراکز خرید شرق آسیا شوند.
این آمار در امارات 20 و در مالزی 22 درصد گزارش شد. در مالزی طی 25 سال گذشته، 35 مرکز خرید تاسیس یا بازسازی شده است. این در حالی است که در 10 سال پیش از آن، تنها 3 مرکز خرید در این کشور مورد بهره‌برداری قرار گرفت. کمیت دوشادوش کیفیت قرار گرفت و چنین دستاورد بزرگی را رقم زد.
مالزی دارای چهارمین نرخ برتر در زمینه تخصیص هر متر مربع مرکزخرید به ازای هر شخص است؛ نرخی که این کشور را در رده چهارم دارای بیشترین فضای رقابتی خرده‌فروشی در دنیا قرار می‌دهد. مالزی چندین سال قبل طرحی را به اجرا درآورد که براساس آن، بهترین مناطق جغرافیایی و اقتصادی برای برپایی مراکز خرید مورد شناسایی قرار گرفت تا از این طریق سرمایه‌گذاری مطمئن و کم‌خطری صورت بگیرد. پاداش چنین تلاشی، سود مالی هر 10 مرکز خریدی است که اخیرا در کوالالامپور و حومه افتتاح شده است.
علاوه بر مالزی که یک نمونه موفق در زمینه تاثیر مثبت مراکز خرید در صنعت توریسم است، امارات هم با مال‌های استثنایی‌اش دل‌ها را می‌رباید. کشور امارات در یک و نیم دهه گذشته از طریق جذب سرمایه‌گذاران خارجی و تلفیق آنها در قالب پروژه‌هایی که هلدینگ‌های Emaar، Majidal Futtaim و Meraas احداث کرده‌اند موفق شده مراکز خرید و مال‌های بزرگی را سامان دهد؛ آنچه باعث شده صنعت توریسم در این کشور عربی رونق بیشتری بیابد.
به طور متوسط تاسیس و تجهیز هر مرکزخرید، سالانه 3 درصد به میزان توریست‌های امارات افزوده و با احتساب اینکه امارات در یک دهه اخیر طلایه‌دار ساخت و تکمیل پروژههای فاخر در زمینه خرده‌فروشی بوده، بیشترین سود و افزایش توریست در تمام خاورمیانه به این کشور تعلق دارد. اگر صرفا میزان افزایش توریست‌ها در یک کشور را با فاکتور مراکز خرید بسنجیم و سایر مولفه‌ها را لحاظ نکنیم، امارات با نرخ رشد 23 درصد در این زمینه در رده اول دنیا قرار دارد. در سال 2017 درآمد کشور امارات متحده عربی از ناحیه توریسم و خرده‌فروشی بیشتر از درآمد این کشور از فروش نفت خام بوده است.
ترکیه، کشور در حال پیشرفت
کشور ترکیه هر چند به خاطر برخی مسائل بی‌ارتباط به موضوع خرده‌فروشی اندکی فراز و فرود اقتصادی داشته اما با برندهایی مانند ال‌سی وایکیکی خیلی خوب در دل مردم دنیا رسوخ کرده است. چنین برندهایی در واقع معرف سازوکار خرید ترکیه هستند؛ سازوکاری که مبنایش را رضایت مردم، کیفیت مناسب و تولید انبوه قرار داده است. در ترکیه 13 مرکزخرید اصلی وجود دارد که از این تعداد 5 مرکزخرید استانداردهای بازدیدی در حد جهانی دارند.
در مجموع این مراکز خرید، طی یک دهه گذشته به تنهایی 23 درصد افزایش توریست برای کشورشان رقم زده‌اند. در واقع تجهیز مراکز خرید زیبایی مانند جواهرمال باعث شده تعداد مسافران عازم ترکیه از 9/40 میلیون سال 2009 به 2/47 میلیون فعلی افزایش یابد. ترکیه در بین کشورهای توسعه‌یافته در زمینه مراکز خرید در 10 رتبه ابتدایی برترین طراحی قرار دارد که یک معیار شاخص در جذب توریست به حساب می‌آید.
برای افزایش سهم گردشگری کشورمان از سوی مراکزخرید چه باید بکنیم؟
- حمایت دولت
- جانمایی صحیح طراحی مبتنی‌بر نیاز شهر یا کشور
- پیش‌بینی عملکرد فرامنطقه‌ای در جهت جذب مخاطب
80 درصد مشتریان مراکزخرید یک نفر همراه دارند و به تنهایی در مراکز خرید حضور پیدا نمی‌کنند.
98 درصد مشتریان مراکزخرید در شبکه‌های اجتماعی حضور دارند و از هر 10 خریدار، 4 نفر بعد از خرید یا استفاده از محصول در شبکه‌های اجتماعی تجربیات و حس خودشان را به اشتراک می‌گذارند.
39 درصد افرادی که به مراکز خرید می‌روند یکی از امکانات تفریحی و رفاهی شامل فودکورت، سینما، کافی‌شاپ، شهربازی و... را استفاده می‌کنند.
42 درصد حاضران در مراکز خرید که بیش از 2 ساعت در مرکزخرید حضور پیدا می‌کنند حتما از فودکورت استفاده می‌کنند.
61 درصد مشتریان مراکز خرید امروزه از این فضا برای قرارها و دیدن دوستان و وقت‌گذرانی استفاده می‌کنند و الزاما قصدی برای خرید ندارند.
به طور میانگین هر فرد از مخاطبان مراکز خرید بیش از 2 تا 4 ساعت در شبکه‌های اجتماعی فعال است، این یعنی اینکه با سرعتی که تکنولوژی امروز دارد، مراکز خرید نباید از قافله عقب بمانند و به رویکردهای نوین فضای مجازی در جذب گردشگر توجه داشته باشند، فراموش نکنیم فضای مجازی یعنی دسترسی به اطلاعات در هر لحظه و هر مکان و هر شرایطی یعنی فراتر از بیلبورد، تیزر، آگهی مجله و... لذا مراکز خرید باید از رویکرد اطلاع‌رسانی OMNICHANNEL پیروی کنند.
نویسنده: شاهرخ کشاورز